Proszę tutaj podpisać oświadczenie, że dziecko nie będzie uczestniczyć w lekcji religii. Z lekcji religii trzeba się wypisać. Złóż dokument, jeśli dziecko ma być zwolnione z lekcji religii. Te i inne złote myśli wychowawcy wysłuchują rodzice uczniów klas pierwszych na zebraniu w nowym roku. Czy naprawdę jest tak, że milczenie oznacza przyzwolenie na naukę na lekcji religii?

Milczenie jest złotem

Ustawodawca kreując określone przepisy prawa często bywa idealistą. Stara się opisywać świat oględnie, pozwalając na interpretacje. Z tego wynikają rozbieżności w stosowaniu prawa, ale ma to też dobre strony. To dlatego możemy dostosować róże rzeczywistości do jednolitego stanu prawnego.

Czy ustawodawca mógłby stworzyć normę, z której wynika, że brak oświadczenia jest równoznaczny z koniecznością uczęszczania na lekcji religii? Biorąc pod uwagę legislację covidową, wielu odpowie, że mógłby wszystko. Tylko jakie są konsekwencje takiego działania? Otóż, któż by wiedział czy uczeń będzie zgłębiał nauki katolickie, polskokatolickie, prawosławne, protestanckie? A może zgłębiał nauki islamu lub buddyzmu? Byłoby to bardzo kłopotliwe. Oczywistym, prostszym rozwiązaniem jest zapisanie dziecka na lekcję religii.

Tak też postanowił ustawodawca. Norma ustawy o systemie oświaty, które swoje źródła wywodzi z konstytucyjnej wolności wyznania wskazała, że żeby dziecko było uczestnikiem lekcji religii potrzebna jest zgoda życzenie rodzica lub pełnoletniego ucznia.

Wobec powyższego, brak podjęcia działań zmierzających do wyrażenia życzenia na pierwszym spotkaniu z wychowawcą oznacza brak zgody na naukę jakiejkolwiek religii. Zmuszanie do podjęcia działań, a tym bardziej wykazywanie konieczności “wypisywania się” są nieuprawnione. Naruszają prawa i wolności obywatelskie osoby, w stosunku do której są kierowane oraz (co być może bardziej praktyczne) naruszają jedną z podstawowych ustaw organizujących polski system oświaty.

Rozporządzenie: lekcje religii – organizacja

Polski ustawodawca stworzył akt wykonawczy, w którym określił najważniejsze zasady dot. organizowania lekcji religii. Powtórzył w nim na samym wstępie, że podstawą uczestnictwa jest życzenie.

Z tymi powtórzeniami w obrębie oświaty to jest ciekawy fakt, bardzo często zdarza się, że norma ustawowa przelewana jest do aktu wykonawczego, a następnie szkoła przepisuję tę normę do wewnętrznych uregulowań. Zachowanie jak najbardziej błędne i nieprawidłowe, niemniej jeszcze gorzej jest, gdy Statut szkoły przewiduje zasady postępowania wprost sprzeczne z przepisami powszechnie obowiązującymi.

Dowiadujemy się również, że życzenie ma być pisemnym oświadczeniem. Następnie znajduje się zapewnienie, że z faktu uczestnictwa lub nieuczestniczenia nikt nie może być dyskryminowany.

W przypadku, gdy na lekcje konkretnego wyznania w konkretnej szkole nie zgłosi się więcej niż 6 osób to nauka odbywa się w grupach międzyszkolnych lub poza szkołą. Kościoły i związki wyznaniowe dostają też umocowanie do darmego wynajęcia sal do nauki religii poza godzinami lekcyjnymi.

Wymiar zajęć określono na 2 godziny lekcyjne. Nie określono nakazu, aby taka lekcja była pierwszą bądź ostatnią w danym dniu. Ustalenie konkretnych godzin w bloku zajęć należy do kompetencji dyrektora.

Nauczyciel lekcji religii

Nauczyciela wskazuje dyrektorowi szkoły odpowiednia władza kościelna danego związku wyznaniowego. Określenie kwalifikacji zawodowych dla nauczyciel to również domena kościołów. Nauczyciel religii jest członkiem rady pedagogicznej, ale nie może zostać wychowawcą klasy. Nauczyciel religii ma obowiązek prowadzić dziennik. Jednakże dziennik powinien być ograniczony do uczniów, którzy zostali zapisani na lekcje. W dobie dziennika elektronicznego należy uznać, że prawidłowym jest dostęp do wydzielonej klasy w ramach e-dziennika ograniczonego tylko do uczęszczających na lekcje religii.

Krzyż i modlitwy

Rozporządzenie przewiduje możliwość umieszczenia krzyża (brak słowa o symbolach innych religii), a także zezwala na modlitwy przed i po zajęciach. Odprawianie modlitw ma być wspólnego taktu i delikatności uczniów i nauczycieli.

Wypisanie się z lekcji religii

Zapisanie przez rodzica na lekcję religii na początku roku szkolnego nie oznacza braku możliwości wypisania się z zajęć w trakcie roku. Jest to zwykłe oświadczenie woli. W związku z tym, można je zmienić lub wycofać w każdej chwili. Tym samym jest również możliwe, iż uczeń, który w trakcie roku szkolnego osiąga osiemnasty rok życia zmienia decyzję, jaką podjął jego rodzic.

Odmiennie może przebiegać sytuacji, w której nie było złożenia wniosku o uczestnictwo w zajęciach. Są szkoły, które o omawianym przeze mnie rozporządzeniu nie słyszały i wychodzą z założenia, że jeśli ktoś nie odmówił, to ma uczestniczyć w zajęciach. W takim wypadku, dla celów dowodowych, warto szkołę pisemnie poinformować, że rezygnuję z uczestnictwa w zajęciach. Jako argument należy wskazać brak pisemnego wniosku o zapisanie się na lekcje religii.

W przypadku jakichkolwiek problemów w placówkach oświatowych, w tym z uczestnictwem w lekcji religii –  zapraszam do bezpośredniego kontaktu.

radca prawny Szymon Żywicki – wroc.law Kancelaria Radcy Prawnego