Kancelaria Wrocław: Demoralizacja nieletniego.
Demoralizacja dziecka, postępowanie o demoralizację to często nagłówki w mediach opisujących sytuację młodych ludzi, którzy aktywnie korzystają z wolności. Pytanie co robić w przypadku wszczęcia postępowania w stosunku do dziecka posądzanego o demoralizację to temat, który pojawia się w telefonach do Kancelarii Radcy Prawnego, którą prowadzę we Wrocławiu.
Demoralizacja
Poprzedni rok jest dla nas wszystkich lekcją nowych słów. Kwarantanna, izolacja, kwarantanna narodowa, godziny seniora, godzina policyjna. W tym wszystkim widzimy sprzeciw ludzi, którzy próbują, pomimo ograniczeń korzystać ze swoich praw. Kiedy krytyka jest celna uderza nas ona jeszcze bardziej. Jak ktoś wytyka nam coś z czego nie jesteśmy dumni często unosimy się z emocjami. Gorzej jak tym, kto nie panuje nad sobą jest Pan Państwo. Mandaty, wnioski o ukaranie, grzywny, kary administracyjne od sanepidu. To są wszystkie elementy, z wachlarza układania dorosłego obywatela.
Nieletni a prawo karne i prawo wykroczeń
Sytuacja osoby, która nie ukończyła osiemnastego roku życia pozbawia państwo wielu z elementów dotyczących dorosłych. Dlatego przepisy prawa karnego mogą być stosowane wobec osoby, która ukończyła lat 17. Od ukończenia 15 roku odpowiedzialność jest możliwa w szczególnych okolicznościach i tylko w stosunku do ograniczonej liczy przestępstw. Podobnie w przypadku wykroczeń, siedemnasty rok życia dopiero umożliwia wszczęcie postępowania. Teoretycznie możemy sobie wyobrazić prowadzenie postępowania administracyjnego w stosunku do dziecka, ale prawdopodobieństwo egzekucji wielotysięcznej kary pieniężnej raczej spełzną na niczym.
Odpowiedzialność nieletnich
Ustawodawca znalazł inny sposób dyscyplinowania młodych osób. Niemal trzydzieści lat temu ustawodawca skonstruował ustawę dotyczącą postępowania w sprawie nieletnich. Za stworzeniem prawa stały szczytne cele, bowiem przepisy ustawy poprzedza wzniosła preambuła. Z jej treści możemy się przekonać co było motywem sprawczym napisania ponad stu artykułów. Ideą ustawodawcy jest walka z demoralizacja, stworzenie warunków powrotu do normalnego życia. Biorąc pod uwagę te instrumenty ustawodawca chce wzmocnić więź opiekuńczo-wychowawczą oraz wzmocnić odpowiedzialność rodziców. Idealnym obywatelem jest bowiem człowiek, który jest świadom swoich obowiązków względem społeczeństwa. Chyba każdy z nas czuje, że to przepisy z poprzedniego systemu.
Ustawę należy stosować w przypadku popełnienia przestępstwa przez nieletniego, albo demoralizacji. Widocznie w 1982 r. demoralizacja była tak jasna i oczywista, że nie trzeba było nikomu tłumaczyć czym ona jest. Być może to źródło problemu dzisiejszego postępowania organów ścigania?
Demoralizacja
Skoro nie w ustawie, sprawdźmy w Słowniku Języka Polskiego:
upadek moralności i zepsucie obyczajów, które przejawiają się w nasileniu przestępstw, rozwiązłości, nieuczciwości, korupcji itp.; deprawacja, zepsucie, wykolejenie
Ustawa przewiduje, że sąd rozpatrując sprawę musi brać pod uwagę stopień i przyczyny demoralizacji. Po zauważeniu demoralizacji w zachowaniu nieletniego każdy z nas ma społeczny obowiązek przeciwdziałania temu, a także zawiadomienia. Najpierw rodziców, potem szkoły, Policji i sądu rodzinnego.
Nakładając ten społeczny obowiązek, ustawa wskazuje, na co powinniśmy zwracać uwagę w szczególności. Powinniśmy być więc wyczuleni na nieletniego, który:
- narusza zasady współżycia społecznego;
- unika szkoły;
- spożywa środki odurzające, alkohol;
- uprawia nierząd;
- jest włóczęgą;
- jest członkiem grup przestępczych;
- popełnia czyny zabronione.
Co grozi dziecku po uznaniu, że jest zdemoralizowane?
Ustawodawca pozwala sądowi nakładać określone obowiązki zarówno na dziecko, które jest przedmiotem postępowania, jak również na jego rodziców.
W stosunku do dziecka sąd może m. in.:
- upomnieć;
- nakazać określone zachowanie (praca na rzecz społeczności lokalnej, przeprosiny);
- ustanowić nadzór kuratora, organizacji młodzieżowej;
- skierować do ośrodka kuratorskiego, umieścić w ośrodku wychowawczym, rodzinie zastępczej, zakładzie poprawczym;
- zakazać prowadzenia pojazdów;
- odebrać rzeczy uzyskane z przestępstwa.
Natomiast rodzicom może grozić nałożenie zobowiązań dotyczących:
- poprawy warunków wychowawczych;
- ściślejszej współpracy ze szkołą, poradnią specjalistyczną, lekarzem;
- naprawienia szkody wyrządzonej przez małoletniego.
W przypadku uchylania się rodziców od przestrzegania zobowiązań sądu, grozi im kara pieniężna od 50 do 1500 zł.
Czy demoralizacja nieletniego może wiązać się z poprawczakiem?
Zgodnie z prawem nagłówków Betteridge’a jeśli w Internecie zobaczymy nagłówek kończący się znakiem zapytania to możemy być pewni, że odpowiedź brzmi „nie”. Na szczęście tak jest też w tym wypadku. Z katalogu orzeczeń sądu wydaje się, że umieszczenie w zakładzie poprawczym jest tym najbardziej dotkliwym. Powinien on być stosowany jedynie w przypadku popełnienia przestępstw oraz wysokiej demoralizacji. Wydawałoby się, że jest to oczywiste i że można to odczytać z przepisów ustawy. Niemniej jednak nie każdy charakteryzował się takim rodzajem wykładni przepisów.
W 2006 r. sąd rodzinny w Z. prowadził postępowanie małoletniego, który „wykazuje przejawy demoralizacji polegające na tym, że: rażąco zaniedbuje obowiązki szkolne, jest nieposłuszny wobec ojca, używa wulgaryzmów wobec kolegów i nauczycieli, pali papierosy, zastrasza kolegów, używa wobec kolegów siły fizycznej, zagraża bezpieczeństwu kolegów i nauczycieli.” W związku z powyższym postanowił o umieszczeniu w poprawczaku.
Orzeczenie nie zostało zaskarżone i uprawomocniło się. Z inicjatywy Prokuratora Generalnego o inicjałach jak pierwsza litera miejscowości sądu doszło do rozpatrzenia kasacji przez Sąd Najwyższy. Wyrokiem V KK 375/06 Sąd Najwyższy przesądził jednoznacznie, iż:
Stwierdzenie wykazywania przez nieletniego przejawów demoralizacji, które nie wiąże się z przypisaniem mu popełnienia przestępstwa czy przestępstwa skarbowego (art. 1 § 2 pkt 2 lit. a ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich), nie może być materialnoprawną przesłanką stosowania środka poprawczego.
Uczestnictwo w strajku a demoralizacja nieletniego
Nie trzeba być wybitnym znawcą prawa, aby po zapoznaniu się z niniejszym artykułem przekonać się, że w przypadku głośnych postępowań ich podstawa jest wątła. Zarówno dziecko, które podaje na facebooku informację o Strajku Kobiet czy Strajku Klimatycznym, dziecko, które organizuje takie działania, jak i w nich uczestniczy ciężko posądzać o demoralizację. Zgodnie z art. 12 ust. 1 Konwencji o Prawach Dziecka:
Zgodnie z art. 15 Konwencji:
Rzeczpospolita Polska jest zobowiązana do umożliwienia wyrażania dziecku własnych poglądów. Niezależnie od tego czy poglądy te odpowiadają aktualnie rządzącym dziecko ma takie samo prawo jak osoba dorosła do organizowania, uczestniczenia i informowania o pokojowych zgromadzeniach. Państwo może ograniczyć te prawa ze względu na ochronę zdrowia i takim ograniczeniem będzie konieczność zachowania 1,5 m odstępu od uczestników i zasłonięcia ust i nosa.
Demoralizacja nieletniego
Pomimo, że ustawa, która jest omawiana powstała w trakcie Stanu Wojennego w PRL to nie zawiera żadnych elementów, które mogłyby powodować skuteczne postępowanie w stosunku do dziecka. Wracając jeszcze raz do wzniosłej preambuły celem ustawy jest:
wychowanie nieletnich na świadomych swych obowiązków członków społeczeństwa
Dziecko korzystające ze swoich praw do wyrażania swojego światopoglądu, aktywny obywatel uczestniczący w pokojowym zgromadzeniu jest właśnie świadomym swych obowiązków (i praw) członkiem społeczeństwa. W wypadku takiej postawy sąd powinien przyznać nagrodę dziecku za postawę, a rodzicom gratulacje za jego wychowanie.
Wszczęcie postępowania o demoralizację dziecka
Nawet jeśli jesteśmy przekonani, że działania dziecka są prawidłowe, nie jest wykluczone, że ktoś wpadnie na pomysł zastraszania dziecka i jego rodziców, tak, żeby nie było takie aktywne, takie pewne swoich praw, żeby siedziało cicho. Należy pamiętać, że na każdym etapie postępowania dziecku i rodzicom przysługuje wsparcie profesjonalisty. Jako radca prawny Szymon Żywicki prowadzący Kancelarię we Wrocławiu mogę zostać pełnomocnikiem rodzica lub obrońcą dziecka oskarżanego o demoralizację.
W przypadku wszczęcia takiego postępowania, nachodzenia przez Policję lub w przypadku innych pytań dotyczących prawa rodzinnego serdecznie zapraszam do bezpośredniego kontaktu.
